شرایط کف مناسب برای کارگاه تولیدی ورمی کمپوست
برای راه اندازی کارگاه های تولیدی ورمی کمپوست اولین چیزی که باید مد نظر گرفته شود جنس کف می باشد، در خیلی از فارم های تولید ورمی کمپوست در دنیا و حتی کشور عزیزمان ایران ، تولید‌کنندگان برای آن که هزینه های تولیدی را کم کنند متأسفانه به کف سازی اهمیت چندانی نمی دهند و نهایتاً با کوبیدن کف با غلتک اکتفا می کنند که از نظر اقتصادی این کار اشتباه می باشد، زیرا کرم ها در شرایط نامساعد احتمالی خیلی راحت می‌توانند به خاک فرار کنند یا بعضی از عزیزان تولید کننده کف بستر را آسفالت می کنند که این روش نیز به خاطر بوی بد ناشی از ماده ی نفتی بودن آسفالت، که کرم ها به آن بسیار حساس می باشند معایب خاص خود را دارا می باشد.
دو شاخصه ی اصلی برای کف باید در نظر گرفته شود اول اینکه جنس کف چه چیزی باشد که کرم ها قدرت نفوذ به آن را نداشته باشند و دوم آب در زیر تل ها تجمع نیافته که این امر موجب غرقاب شدن محیط و از بین رفتن کرم ها می گردد.
جنس کف باید از سفال باشد در وحله ی اول اینکه از جنس خاک می‌باشد و کرم ها می توانند به آن نزدیک و در نزدیکی آن تکثیر فراوان داشته باشند. در وحله ی دوم اینکه مقاوم می باشد و کرم ها نمی-توانند از آنجا فرار کنند و در وحله ی سوم اینکه آب اضافی را جذب می نماید.
در عَمَل و از نظر اقتصادی استفاده از سفال ممکن نیست، ما به جای سفال از آجر ۲۰ سانتی متر به علاوه ی سیمان کشی سانتی متر۱ استفاده می‌کنیم، در این روش باید خیلی مواظب بود که در بین آجرها جایی خالی نماند زیرا کرم ها از آن درز و شکاف فرار می کنند.
باید مد نظر داشت از سیمان نیز می توان به عنوان جنس کف استفاده نمود ولی معایب خاص خود را دارا می باشد که یکی نسبت رسانایی بیش تری است که در مقابل آجر دارد و مخصوصاً در تابستان ها گرما را از عمق زمین به بالا منتقل می کند که در نتیجه تبخیر در پشته‌های کود افزایش می یابد و مجبوریم برای برآورده کردن رطوبت مورد نیاز دفعات آبیاری را افزایش دهیم (هزینه ی تسهیلات انرژی) افزایش می یابد و دلیل دیگر مشکل غرقاب شدن محیط می باشد بدین شکل که اگر در سامانه شیاربندی جایی مشکلی پیدا کند به دلیل تجمع آب و غرقاب شدن محیط تلفات کرم را در پی خواهیم داشت.
قابل ذکر است که گاهی از مواقع ممکن است از نظر مالی به صرفه نباشد که ما بخواهیم کف را آجر و یا سیمان بکنیم و یا در محیط سرپوشیده که برای مدت زمان معین اجاره کرده ایم بخواهیم کف را ترمیم و یا شیب مناسب اعمال کنیم و یا اجازه شیاربندی را به ما ندهند، در این هنگام ما با همفکری فراوان به این روش در کشور عزیزمان دست یافتیم که می توان از تورهایی به ابعاد مربع ۲۵ سانتی متر و پهنای ۹۰ سانتی متر استفاده نمود. در این روش با آجرهایی ۲۰ سانتی متر تورها را از زمین ارتفاع داده و آن گاه یک توری بسیار ریز بر روی آن قرار خواهیم داد. در این روش نه تنها مشکل زهکشی به خوبی حل خواهد شد بلکه به دلیل تهویه ی خوبی که از کف می گردد، راندمان تولید کرم نیز به طرز باور نکردنی افزایش می یابد. این روش را اولین بار در شهر اردبیل با همکاری مهندس نوری، مهندس رسولی، مهندس تره باری ایجاد کردیم.
ابتدا ما ۸ عدد آجر سانتی متر ۲۰ را بر روی زمین به طوری که با یکدیگر تقارن داشته باشند گذاشته آنگاه تورهایی به ابعاد مربع ۲۵ سانتی متر و پهنای ۹۰ سانتی متر و طول m3 بر روی آن قرار داده و سپس توری بسیار ریز را بر روی آن قرار می‌دهیم و به نحوی که در ادامه بیان می‌گردد تل‌بندی و سایر مراحل را انجام می‌دهیم.
توجه: علاوه بر کف سازی باید دور تا دور دیوار ۲۰ سانتی متر کشید برای جلوگیری از فرار کرم ها و به یک سایه بان نیز در مناطق گرمسیری در کشورمان احتیاج می باشد و همچنین در زمستان ها باید با برگ درختان، هوا را محبوس و گرما را حفظ و با نایلون کشی جلوی غرقاب شدن تل-ها را ناشی از باران گرفت و در طول روز چند بار نایلون را برداشته تا هوادهی صورت بگیرد.
ما قبل از اینکه بخواهیم شیاربندی در کف را برای عزیزان توضیح بدهیم به تل بندی پرداخته ایم تا قسمت شیاربندی بهتر متوجه دوستان علاقه مند تولید گردد.
تل‌بندی
به پشته های کود در این سامانه تل گفته می شود و هدف ما در تل‌بندی بر این شکل می باشد که از حداقل فضا حداکثر استفاده گردد.
در منابع مختلف عرض و ارتفاع تل به صورت‌های متفاوتی ذکر گردیده است ولی ما با استفاده از منابع معتبر و آزمایشات متعددی که انجام داده ایم بهترین عرض و ارتفاع تل را به شرح زیر در نظر می-گیریم: ۹۰ سانتی متر پهنای تل و ارتفاع ۵ سانتی متر۰ که البته به خاطر افت کود بعد از آبیاری ما ارتفاع را هم پیشنهاد می کنیم عزیزان ۵ سانتی متر در نظر بگیرند.
در این طول و ارتفاع هم رطوبت را می توان به خوبی تأمین و pH به راحتی تحت اختیار و تهویه به خوبی اعمال می شود و راندمان کار بالا می رود.
در خیلی از منابع و خیلی از دوستان صاحب نظر بیان می دارند که طول تل اختیاری می باشد اما با توجه به آزمایش های اینجانب و همکاران اگر از طول تل کاسته و به تعداد تل‌ها افزوده گردد خیلی جواب بهتری خواهید گرفت.
زیرا از یک طرف به دلیل افزایش سطح تماس با هوا راندمان کاری افزایش می یابد و از طرف دیگر اگر احیاناً به هر دلیل مشکلی در یکی از تل ها پیش آمد ضرر کمتری را تولید کننده متحمل می گردد.
با توجه به عبور و مرور کارگر باید ابتدا کنار دیوار را یک متر خالی گذاشت و همچنین شایان ذکر است در بین هر دو تل ۱۰ سانتی متر فاصله قرار دهیم، به خاطر اینکه هم توانسته باشیم از حداقل فضا حداکثر استفاده را کرده و همچنین تهویه به خوبی انجام گرفته و مشکلی از این بابت رخ ندهد.
توجه: در روش استفاده از مش پهنای تل را تا ۱۲۰ سانتی متر نیز می‌توان به راحتی افزایش داد.
شیاربندی
در روش استفاده از مش احتیاج به سامانه شیارکشی نداریم و خیلی راحت لجن حاصله و تجمع یافته را با یک لجن کش پس از هر آبیاری می توان از محیط به بیرون از محیط منتقل کرد. اما در روش های روباز و سربسته ابتدا می باید در راستای طول در یک طرف در جهت شیب یک شیار سرتاسری کشید تا آب از این طریق به بیرون منتقل گردد و لجن در بیرون مثلاً در یک چاه جمع‌آوری گردد.
(ضمناً شیب باید به گونه ای باشد که آب بر روی زمین تجمع پیدا نکند.)
همان طور که مستحضر می باشید بین دو تل ۱۰ سانتی متر فاصله می‌باشد که باید بینابین ۱۰ سانتی متر، یعنی ۵ سانتی متر از هر تل فاصله داشته باشد، شیاری عمود به جوی اصلی درآورده و مقداری آن را اُریب درآورده تا جریان آب بهتر صورت گیرد.
این شیارک ها به این خاطر می باشند که احیاناً اگر جایی محیط غرقاب پیش آمد آب در شیارک ها افتاده و به جوی اصلی انتقال یابد.
ضمناً شیب محیط بستگی به طول تل ها دارد. هر چه طول تل بیش تر به طور حتم شیب نیز بیش تر می باشد و اصل کلی که باید مدنظر گرفت آب بر روی زمین جمع نشود.
فارم ورمی کمپوست
نحوه ی تل‌بندی
بعد از اتمام کف سازی و شیاربندی ما می خواهیم زباله یا هر چیز دیگر که قبلاً مواد مجاز شرح داده شده را به کود ورمی کمپوست تبدیل نماییم و اگر قرار است بر روی آشغال کار کنیم مقداری کاه و کلش در کف تل ریخته آن گاه تا ۱۰ سانتی متر کود حیوانی ریخته و آن گاه آشغال را می توان به تنهایی یا با کود حیوانی قاطی کرد و بر روی آن ریخته و تل را کامل کنیم.
اگر هدفمان تولید کود ورمی کمپوست است از کود حیوانی مخلوط می‌کنیم اما باید یادآور شوم که کاه و کلش از کیفیت کود حاصله کاسته اما راندمان تولید کرم افزایش می یابد.
یکی دیگر از کارهای بسیار مهم برای افزایش تهویه اضافه کردن ساقه ی ذرت در تل می باشد بدین صورت که ساقه های ذرت را به طول ۱۵ تا ۲۰ سانتی متر بریده و در داخل تل زمانی که به ارتفاع سانتی متر۱۵ رسید قرار می دهیم و یک محیط بسیار ایده آل برای پرورش کرم ها می‌باشد و کرم ها در درون ساقه ی ذرت شروع به تکثیر می کنند.
در روش استفاده از مش ابتدا روزنامه خورده به علاوه ی کاه و کلش ریخته و آن گاه سایر مراحل بالا انجام می پذیرد.
توجه: همان طور که در مباحث قبلی نیز بیان گردیده اگر کیفیت ورمی کمپوست و راندمان تولید کرم مهم باشد کود حیوانی فوق‌العاده بهتر است.
توجه: در بین کودهای حیوانی از کود مرغی به علت اسیدی بودن نمی توان استفاده نمود و همچنین کود اسب یک ویروس خطرناک به اسم تیتانوس دارد که برای انسان کشنده می باشد.
لجن کشی و آماده کردن برای تزریق کرمی کمپوستر
متأسفانه در خیلی از فارم های تازه تولید، کرم را بعد از تل‌بندی فوری تزریق می کنند که این کار خطرات زیادی برای کرم ها در پی خواهد داشت و حتی منجر به مرگ و میر اکثر آنها می شود.
ما ابتدا باید تل ها را لجن کشی کنیم و شرایط را به اپتیمم نزدیک و زمانی که محیط آماده تزریق شود با احتیاط تزریق انجام گیرد، همچنین کارگر در این مدت شیوه ی صحیح آب دادن را فرا می-گیرد. شرایط مطلوب و بهینه برای رشد برابر با دمای ۲۲ درجه سانتی گراد می باشد که می تواند با یک دماسنج به راحتی اندازه گیری گردد و همیشه مدنظر داشته باشید که دمای تل به این عرض و ارتفاع تقریباً یک تا دو درجه از دمای محیط (روش سربسته) بالاتر می باشد.
رطوبت: در خیلی از منابع رطوبت ایده آل را ۷۰ تا ۸۰ درصد در نظر می گیرند ولی ما آن را ۶۰ تا ۷۰ درصد معرفی می کنیم و راه و شناخت درست آن به شیوه ی تجربی و کم خرج به شرح زیر می باشد: مقداری از بستر را در دست گرفته و دست خود را مشت کرده و فشار می دهیم، زمانی که فشار می دهیم باید آب از لابه لای انگشتانمان بیرون بیاید و شیوه ی چکیدن آب از دست شما نه به صورت شُرشُر باشد و نه به صورت قطره قطره، یک حالت مابین این دو حالت باشد.
pH: pH مناسب برای تزریق را در حدود ۵/۷-۷ در نظر می گیرند، یعنی ما باید بعد از تل‌بندی چنان آب دادن را انجام دهیم که با استفاده از لجن کشی pH به این حد برسد ولی ما pH را ۸-۵/۷ پیشنهاد می‌کنیم زیرا با توجه به اینکه pH ایده آل ۵/۷-۷ می باشد اما ما با اندکی چشم‌پوشی از pH جایی را برای خطای کارگر کنار گذاشته ایم که اگر چنین اتفاقی رخ داد و pH کاهش یافت با خطرات زیادی مواجه می‌شویم و محیط اسیدی برای کرم ها کشنده می‌باشد.
برای اندازه گیری pH از pHهای ساده ی کاغذی می توان استفاده نمود.
در حالت آب دادن کارگر می تواند از آب فشان ساده استفاده کند اما چند نکته را باید رعایت فرماید اولاً سر آبپاش را به هیچ عنوان مستقیم بر روی تل نگرفته که باعث شست و شوی برخی عناصر مفید می گردد و ثانیاً طوری آب بدهید که همزمان رطوبت در کل تل به کف برسد و آب جریان یابد.
