تولید مثل در کرم های ورمی کمپوست چگونه و در چه اندامی اتفاق میفتد؟
کرم های ورمی کمپوست هم نر هستند و هم ماده . یعنی آنها هم اندام جنسی ماده و هم نر را دارا هستند .
تولید مثل خیلی معمولی بر روی سطح زمین اتفاق می افتد . دو کرم که به سن باروری رسیده اند به یکدیگر از قسمت کلیتلوم – Clitllum میچسبند . تمایز بین کرم های کوچک و بزرگسال کاملا با داشتن اندام کلیتلوم مشخص است .
دو کرم به یکدیگر طبق شکل میچسبند و اسپرم از طریق منافذ پوست به اندامک جنسی کرم دیگر وارد میشود. هر دو کرم ترشح ماده ای دارند که باعث میشود تبادل اسپرم در شرایط امنی صورت بگیرد .
تا ترکیب اسپرم با تخمک کلیتلوم در امتداد بدن هر دو کرم حرکت میکند .
روش تولید مثل در کرم خاکی گونه ایزینیا فتیدا – Eisenia fetida
روش‌های جفت‌گیری برای همه گونه‌های کرم خاکی یکسان نیست، کرم‌های خاکی در اکثر ماه‌های سال می‌توانند تولیدمثل کنند و مخصوصاً در ماه‌هایی که رطوبت هوا زیادتر است افزایش می‌یابد.
این نوع کرم ها هم مرد هستند و هم زن . یعنی آنها هم اندام جنسی ماده و هم نر را دارا هستند .
تولید مثل خیلی معمولی بر روی سطح زمین اتفاق می افتد . دو کرم که به سن باروری رسیده اند به یکدیگر از قسمت کلیتلوم – Clitllum میچسبند . تمایز بین کرم های کوچک و بزرگسال کاملا با داشتن اندام کلیتلوم مشخص است .
لقاح از نوع تقاطعی بوده و معمولاً ۲ تا ۳ ساعت طول می‌کشد. در هنگام جفت‌گیری دو کرم طوری به یکدیگر میچسبند که سر هر یک مقابل دم دیگر در جهت مخالف هم قرار می‌گیرد دو کرم به وسیله ترشحات غده‌ای به همدیگر میچسبند و از سطح شکمی بدنهایشان بر روی یکدیگر قرار می‌گیرد. ذرات موکوس زیاد ترشح شده به طوری که هرکدام به وسیله آن پوشیده شده و به وسیله یک مجرای چسبناک بین قطعه نهم و حاشیه خلقی کمربند تناسلی، در مجرای چسبناک بهم میچسبند و به خاطر این که دو کرم محکم‌تر یکدیگر در بر گیرند سیستم‌های هر کرم در ناحیه بندهای ۶ تا ۱۰ به داخل بدن کرم دیگر می‌رود. در هر کرم یک جفت شیار سمینال وجود دارد که از این شیارها اسپرماتوژون از بدن یک کرم عبور کرده وارد کیسه دریافت‌کننده منی کرم دیگر می‌گردد.
سپس دو کرم از یکدیگر جدا می‌شوند بعد از جفت‌گیری هر کرم کمربند تناسلی ترشحات تولید میکند که روی سطح بیرونی سخت میشود. وقتی این ماده سخت شد کرم به طرف عقب حرکت کرده بنابراین لوله‌ای روی سر کرم کشیده میشود وقتی کرم کاملاً رها میشود قسمت‌های انتهایی لوله بسته میشود و پیله‌ای را تشکیل می‌دهد که تقریباً به شکل لیمو است.
هر کرم بعداً تشکیل تعدادی پیله (cocoon) را می‌دهد که در داخل آنها تخم‌ها قرار دارند. در کرم خاکی گونه foetida در مدت زمان ۳ تا ۵ روز می‌توان تعداد ۲ تا ۱۰ عدد پیله که هر کدام دارای تعدادی تخم از ۱ تا ۲۸ متغییر است به وجود آورد. اما اغلب فقط ۱ یا ۲ کرم زنده مانده به دنیا می‌آید.
اندازه و شکل پیله کرم‌های خاکی با یکدیگر متفاوت است و در هنگام رده‌بندی یکی از معیارهای مورد استفاده می‌باشد در داخل هر پیله چندین تخم به چشم می‌خورد که تنها یکی یا دوتا از آنها موفق به رشد کامل تا جانور بالغ می‌گردد. برای هر پیله یک لوله آهکی در اطراف کمربند و همچنین در بندهای نزدیک کمربند ترشح میشود که در آن پیله وجود دارد تخم و آلبومین (ماده مغذی) در هنگامی که پیله بر روی کمربند تناسلی است وارد آن می‌گردد و پس از مدتی پیله در روی زمین مرطوب قرار می‌گیرد.
تخم کرم اندکی بیضی شکل است (شبیه دانه برنج). کپسول یا تخمی که به تازگی تشکیل شده است نرم و سفید مایل به کرم یا شیری رنگ می‌باشد اما سریعاً سخت و زردرنگ (لیمویی روشن) می‌گردد. وقتی کپسول به مرحله بیرون آمدن کرم از تخم نزدیک میشود به رنگ قهوه‌ای متمایل به قرمز در می‌آید. اندازه کپسول متناسب با اندازه کرم می‌باشد، کرم‌های بزرگتر، کپسول‌های بزرگتری تولید می‌کنند ولی معمولاً اندازه کپسول این کرم به اندازه دانه انگور است و هر کپسول حاوی ۲ تا ۲۰ کرم می‌باشد.
زمان بیرون آمدن کرم از تخم به شرایط محیطی بستگی دارد و از ۳۲ تا ۷۳ روز و به طور متوسط یک ماه طول می‌کشد. به طور متوسط ۶۰ روز طول می‌کشد تا کرم‌ها از نظر جنسی بالغ و آماده تولیدمثل شوند که بعضی محققین محدوده زمانی ۶۰ تا ۹۰ روز و بعضی دیگر ۵۳ تا ۷۶ روز را زمان رسیدن به بلوغ جنسی ذکر کرده‌اند از نشانه‌های بلوغ جنسی ظاهر شدن یک حلقه یا برجستگی در حدود ۴/۱ تحتانی سر از طول کرم می‌باشدبه این برجستگی کمربند تناسلی یا کلیتلیوم می‌گویند.
منابع:
مدیریت مواد زائد جامد شهری و تولید ورمی کمپوست – مولفان : صفاری-علیدادی-رستمی-عنادی
