بخش اول :
مقدمه
اهمیت محیط زیست و بازیافت ، معرفی اولیه ورمی کمپوست;
سالیانه میلیونها تن زباله های آلی دفن و یا سوزانده میشود
و علاوه بر اینکه مشکلات زیست محیطی زیادی را بوجود می اورد ، هزینه های کلانی صرف حمل ، دفن یا سوزاندن زباله می شود . در روش دفن ، علاوه بر مشکلات و خطرات ورود نیترات و سایر مواد الاینده به ابهای زیرزمینی ، اشغال فضای بیشتر توسط مواد زاید از دیگر معایب این روش به شمار میروند . یکی از روشهای فراوری زباله های شهری بازیافت آن به صورت ورمی کمپوست است . در نتیجه این فرایند ، علاوه بر کاهش مشکلات بهداشتی و زیست محیطی ، مقادیر قابل توجهی کود آلی به نام ورمی کمپوست تولید می شود.
کرم- vorm :
موجودی فاقد دست و پا ، دارای اندامهای ماهیچه ای ، فاقد قلب حقیقی ، با دستگاه گوارش لوله ای شکل و تخمگذار . کرمها در اغاز افرینش ابزی بوده اند که بعدها خانواده های خشکی زی انها نیز به وجود امدند .
یکی از راه های ایده ال بازیافت زباله تولید نوعی کود به نام ورمی کمپوست می باشد . راهی برای کسب ثروت از زباله ها و پسماندهای مضر و به اصطلاح غیر مفید .
تولید روزانه زباله در کشورهای توسعه یافته به ازای هر نفر ۲۰۰ الی ۳۰۰ گرم است .
تولید روزانه زباله در ایران به ازای هر نفر ۷۵۰ گرم است .
حدود ۷۰ درصد از این زباله ها قابلیت بازیافت بصورت تولید ورمی کمپوست را دارند .
برخی از معضلات کشاورزی
۱ :کمبود اب : بدلیل ساختار پیت مانند ورمی کمپوست ظرفیت نگهداری اب و همچنین مواردی نظیر زهکشی ، تخلخل بسیار خوبی را دارا میباشد .
۲ : فقر عناصر غذایی در خاک های ایران : بدلیل وجود اهک (یون کلسیم) بیش از حد و شوری (یون سدیم) درخاک های ایران ، خاک حالت بازی گرفته وگیاهان با مشکل جذب عناصر غذایی مواجه اند . بهترین استانه جذب مواد غذایی برای گیاهان زمانی است که ph خاک بین ۵ تا ۷ باشد . ورمی کمپوست موجب بهبود تبادل کاتیونی می شود که موجب تاثیر بسیار مثبت روی جذب عناصر غذایی توسط گیاه میشود . ضمنا ورمی کمپوست خود منبع غنی مواد غذایی می باشد .
۳ : سوزاندن کاه کلش : با سوزاندن بقایای گیاهی عناصر ازت ، فسفر ، گوگرد از بین رفته و منجر به کاهش حاصلخیزی خاک شده و نیز موجب الودگی هوا میشود .
۴ : هزینه وجین و از بین بردن علف هرز بدلیل بذور موجود در کود دامی : ورمی کمپوست هیچگونه بذر علف ندارد زیرا کرمها انها را تجزیه کرده اند .
۵ : هزینه گزاف به منظور مبارزه با عوامل بیماری زا : ورمی کمپوست به عنوان یک افت کش بیولوژیک معروف است .
۶ : با سلامتی خودمان شوخی نکنیم : امروزه اصلی ترین مشکل ایران در عرضه محصولات کشاورزی افراط در استفاده از کودهای شیمیایی در تولید این محصولات است که سلامتی انسان را به شدت با خطر ابتلا به امراضی نظیر انواع سرطان های کشنده روبرو کرده است . نباید فراموش کنیم که صادرات محصولات کشاورزی ایران بدیل استاندارد نبودن رو به کاهش است .
۷ :چرا محصولات ارگانیک : کمک به سلامت جامعه و ارز اوری بدلیل قیمت چند برابری محصولات ارگانیک .
بخش دوم :
عناصر موجود در ورمی کمپوست
عناصر موجود در ورمی کمپوست و عناصر مورد نیاز گیاهان;
عناصر برای گیاهان به چهار دسته تقسیم می شوند :
۱ : عناصر ضروری : به عناصری گویند که وجود انان در خاک به میزان لازم برای رشد گیاه ضروری و لازم می باشند . شامل :fe zn cu mn b mo cl ni c h o n p k mg ca s
عدم وجود هر یک از این عناصر در محیط کشت گیاه ، رشد را با اختلال روبرو می کند .
۲ : عناصر مفید : به عناصری گویند که وجود انان در خاک برای گیاه ضروری و لازم نیستند ، ولی در صورت وجود کمک بسزایی در بهبود رشد گیاه خواهند داشت . شامل :na co ni si
۳ : عناصر اتفاقی : هشتاد عنصر در ترکیب گیاهان موجودند که به انان نیازی نیست ولی اگر در محیط ریشه باشند گیاه انان را جذب میکند .
۴ : عناصر سمی : حضورشان حتی به اندازه اندک برای گیاه مضر است مانند : pb cd
عناصر غذایی پر مصرف ( ماکرو المانها ) : این گروه از عناصر به میزان زیاد توسط گیاهان مورد استفاده قرار می گیرند . نظیر : پتاسیم فسفر ازت گوگرد منیزیم کلسیم .
عناصر غذایی کم مصرف ( میکرو المان ها ) : این گروه از عناصر به میزان کم مورد استفاده قرار می گیرند اما همان میزان کم لازم و ضروری است . نظیر : اهن منگنز مس .
خواص و تاثیر وجود یا کمبود عناصر
-فسفر : انتقال انرژی جهت رشد گیاه و افزایش رشد رویشی ( زود رسی محصول ) .
کمبودش باعث تضعیف گیاه و ارغوانی شدن برگ ها می شود .
– پتاسیم : افزایش مقاومت گیاه در برابر افات وبیماری ها مانند باز و بسته شدن روزنه ها در برابر تنش .
کمبودش باعث نوک سوختگی برگ ها می شود .
-کلسیم : افزایش سلامت محصول از لحاظ ظاهری .
کمبودش باعث رنگ سبز برگ های جوان مایل به زرد شده و چروکیده و باز نمی شوند ضمنا در کنار برگ ها پیچیدگی مشاهده می شود . در گوجه فرنگی گلگاه دچار سوختگی می شود .
-گوگرد : درساختمان برخی از اسیدهای امینه و در تشکیل کلروفیل برگ ها نقش دارد .
کمبودش باعث رگبرگ ها زرد شده ولی بقیه برگ سبز می ماند .
-منیزیم : در مرکز مولکول های کلروفیل وبه صورت پکتات منیزیم در ساختمان دیواره سلول وجود دارد .
کمبودش باعث در برگ های مسن فواصل بین رگبرگ ها زرد میشود و رگ برگ ها سبز باقی می مانند .
-اهن و منگنز : منگنز در بعضی از سیستم های انزیمی و برای تولید پروتیین دخالت دارد . اهن در ساختمان بعضی انزیم ها و مواد رنگی دخالت دارد . اهن در فتوسنتز و تنفس گیاه نقش دارد .
کمبودشان باعث رگبرگ ها سبز مانده اما فواصل بین انها زرد میشوند .
-روی : درسیستم انزیمی و اکسین و پروتیین و در عمل تنفس نقش دارد .
کمبودش باعث باریک و ضعیف شدن برگ که گاهی لکه هایی بر روی برگ مشاهده می شود .
-مس : وظیفه مس در ساختمان انزیم هاست .
کمبودش باعث سبز ماندن رگبرگ ها و زرد شدن فواصل رگبرگ ها می باشد .
-بر : برای تقسیم سلولی و جوانه زدن دانه گرده و انتقال بعضی هورمون ها و حرکت قند می باشد .
کمبودش باعث غنچه ها رشد نکرده و در نتیجه برگ ها کوچک و ضعیف می مانند .
بخش سوم :
کرم های خاکی
آشنایی پایه ای با ورمی کمپوست و شناسایی کرم های خاکی
برخی از مشتقات ورمی کمپوست :
۱ : ورمی واش :
کرم خاکی در مواقع استرس شدید ماده ای از خود ترشح می کند که به ان ورمی واش گفته می شود . این ماده دارای قابلیت ضدعفونی کننده فوق العاده ای است و به عنوان نوعی سم افت کش ارگانیک شناخته می شود .
۲ : چای کمپوست :
به عصاره خارج شده از کود ورمی کمپوست که دارای عناصر ریز مغذی می باشد ونیز دارای بعضی خواص برای مبارزه با برخی افات است چای کمپوست میگویند .
۳ : پودر کرم : کرم ها دارای مقایر بالا از پروتیین حیوانی با کیفیت هستند که میتوان در تغذیه دام و طیور و ابزیان و دربعضی کشورها در سبد غذایی انسان استفاده کرد .
ورمی کمپوست نوعی کود هوموسی بسیار غنی شده است که حاصل فعالیت گونه هایی خاص از کرم های خاکی می باشد .
ورمی کمپوست مواد حاصل از بستر رشد کرم است که پس از دفع از سیستم گوارشی کرم در محیط باقی می ماند . این ماده مجموعه ای از فضولات کرم به همراه مواد الی تجزیه شده و نشده و نیز اجساد و پیله های کرم است که برای گیاهان ارزش غذایی فوق العاده ای دارد .
کرم های خاکی جانورانی دارای بدن نرم می باشند . بدنشان به بند هایی تقسیم شده است . استخوان ندارند . در هر جایی یافت می شوند و میخزند . ۳۲۰۰ گونه شناخته شده دارند .
سه ویژگی اصلی کزم های خاکی
۱ : نور گریز
۲ : هرمافرودیت ( دوجنسه )
۳: فاقد قلب حقیقی
انواع کرم های کمپوستر :
ایزینیا فوتیدا و ایزینیا اندری و ایزینیا هورتنسیز و لامبریکوس روبلوس
کرم های خاکی چه چیزهایی نباید بخورند
فلزات و پلاستیک و مواد شیمیایی و روغن ها و حلال ها و چربی ها و حشره کش ها و صابون و رنگ و انواع مرکبات و پیاز و بوته سیر و غذاهای بسیار گرم یا چاشنی و در کل غذایی با اسیدیته بالا و گیاهان سمی وگوشت و لبنیات و مدفوع سگ و گربه .
کرم های خاکی چقدر می خورند
برخی از منابع میگویند کرم های کمپوستر در شرایط ایده ال می توانند به اندازه نیمی از وزن بدن خود و یا در بعضی مواقع به اندازه وزن بدن خود غذا مصرف کنند . اما در منابع دیگری نیز این میزان تا دو برابر وزن بدن کرم ذکر شده است .
دشمنان کرم خاکی
موش کور ، مارمولک ، حشرات ، پرندگان ، بز مجه ، حلزون گوشت خوار ، ارتعاشات تیلر .
کرم ها در صورت دو نیم شدن نمی میرند و خود را ترمیم می کنند اما جالب است بدانید گاهی کرم در باز سازی دچار سردر گمی شده کرمی با دو سر یا دو دم بوجود می اید .
فاکتورهای مناسب در تولید ورمی کمپوست
دما : از ۰ درجه تا ۳۱ درجه مثبت . بهترین ۲۲٫۵ .
رطوبت : ۶۰ تا ۷۰ درصد .
اسیدیته : ۴ تا ۸ . بهترین ۷ تا ۸ .
نور ، تهویه ، مواد غذایی به میزان مناسب .
مواد پایه در تولید ورمی کمپوست
۱ : فضولات گاوی :
مزایا : ماده غذایی مناسب برای کرم است . کرم با این بستر ساز گاری مناسبی دارد .
معایب : برای از بین رفتن بذر علف هرز نیاز به فرایند کمپوستینگ است .
نظر کارشناسی : استفاده از کود گاو روشی سریع برای تولید ورمی کمپوست است .
۲ : فضولات طیور :
مزایا : بدلیل نیتروژن زیاد در این کود ، ورمی کمپوست تولیدی دارای مقادیر بالایی نیتروژن می شود .
معایب : میزان پروتیین موجود در این کود بالا است که ممکن است برای کرم خطرناک باشد .
نظر کارشناسی : میتوان تا ده درصد حجم بستر کرم ها از فضولات طیور استفاده کرد .
۳ : کود گوسفند و بز :
مزایا : ماده غذایی مناسبی برای کرم است .
معایب : برای از بین رفتن بذر علف هرز نیاز به فرایند کمپوستینگ است . بدلیل سلولز زیاد زمان بیشتری برای تبدیل به ورمی کمپوست نیاز است .
نظر کارشناسی : این کود باعث افزایش نسبت C\N می شود .
۴ : فضولات خوک :
بدلیل نداشتن کاربرد در ایران صرفا جهت اطلاع در این قسمت مطرح شد .
۵ : فضولات خرگوش .
۶: زباله های کشاورزی :
مزایا : سطح بالای نیتروژن در توازن با کربن این مواد را به عنوان بستری مناسب برای تولید ورمی کمپوست کرده است .
معایب : عدم یکنواختی در میزان رطوبت پذیری مواد زاید کشاورزی و تفاوت اندازه در این مواد باعث می شود تا تولید کننده رسیدگی بیشتری را برای تولید ورمی کمپوستی یکنواخت از لحاظ کیفیت و ظاهر نماید .
نظر کارشناسی : بهتر است با کود دامی ترکیب شود .
۷ : کود اسب :
مزایا : بستری مناسب است .
معایب : بدلیل سلولز زیاد زمان بیشتری نیاز است .
نظر کارشناسی : معمولا با کود گاو ترکیب میشود تا ورمی کمپوست متعادل شود .
۸ : زباله شهری :
مزایا : به دلیل تجزیه جزیی بسیار ساده تر سایر مواد توسط کرم هضم شده و سریع تر به ورمی کمپوست تبدیل می شود .
معایب : عناصر مفید کمتری نسبت به سایر مواد در انالیز ورمی کمپوست حاصل شده موجود می باشد .
نظر کارشناسی : در فرایندهای معدوم سازی زباله می توان از کرم ها برای تسریع در فرایند بازیافت استفاده کرد .
۹ : فاضلاب شهری :
مزایا : به عنوان منبع درامدی خوبی بدلیل ارزان بودن ماده پایه وکمک به سلامتی محیط زیست است .
معایب : ورمی کمپوست تولیدی دارای فلزات سنگین است . فرایند ناکامل درتولید باعث می شود کود استحصالی دارای پاتوژن های مضر و بیماری زا باشد .
نظر کارشناسی : با استفاده از دستگاه های مناسب وشرایط تحت کنترل عملیات پاتوژن زدایی صورت گیرد .
۱۰ : غلات :
مزایا : تناسب بسیار مناسب C\N شرایط مدیریتی اسان وبدون بو .
معایب : گران بودن غلات و سرعت کم تولید از مهمترین مشکلات است .
نظر کارشناسی : کرم ها دانه های درشت را بسیار دیرتر می خورند . اگر اسیاب و میکس شود سرعت تولید افزایش می یابد .
۱۱ : ضایعات ماهی وکشتارگاهی :
مزایا : ماده ای بسیار غنی برای تغذیه کرم هاست .
معایب : تولید ورمی کمپوست از این مواد دشوار است و بوی نامطبوع باعث فضای سخت تری می شود .
نظر کارشناسی : چندان توصیه نمی شود ولی درصورت استفاده با کود دامی مخلوط شود .
۱۲ : علف های هرز ابزی :
مزایا : مواد ریز مغذی همچون اهن در ورمی کمپوست تولیدی بسیار بالا بوده و همچنین دارای مقادیر بالایی از باکتری های مفید است .
معایب : قبل از مصرف بدلیل مواد نمکی در علفهای هرز ابزی باید نمک شویی شود . این مواد در مناطقی خاص قابل دسترس می باشد .
نظر کارشناسی : بهتر است با کود گاوی ترکیب شود .
۱۳ : ضایعات سبزی و میوه :
مزایا : این مواد برای تغذیه کرم و تکثیرش و از لحاظ اقتصادی مناسب است . انالیز ورمی کمپوست تولیدی از این مواد دارای مقادیر بالایی از نیتروژن و فسفر است .
معایب : بستر حاصل دارای گنداب و رطوبت بالایی است لذا به منظور عدم حصول شرایط بی هوازی نیازمند مراقبت زیادی است .
نظر کارشناسی : در فرایند صنعتی بسیار به صرفه می باشد . همچنین استفاده از این مواد درصورت داشتن تخصص کافی زمان تولید ورمی کمپوست را ۸ تا ۱۰ روز کاهش می دهد .
۱۴ : ضایعات کاغذ :
مزایا : ماده غذایی مناسب برای تغذیه کرم است . کود ورمی کمپوست حاصل دارای مقادیر بالایی از ریز مغذی ها است . کود تولیدی عاری از هر گونه مواد شیمیایی است .
معایب : قبل از مصرف باید خرد و خیس شود .
نظر کارشناسی : در برخی از ازمایشات نشان دادند که استفاده از مقوا منجر به تحریک تولید مثل کرم می شود .
منبع:
vermicomposting.ir